Na ruim 250 jaar steenkolenwinning sluiten in december van dit jaar de laatste steenkolenmijnen in het Ruhrgebied. Dat is niet niets. Het Ruhrgebied is ontstaan rondom de kolenwinning. Dit is definitief afscheid nemen van een heel bijzonder streekeigen DNA. De meeste mijnen waren al tientallen jaren dicht. De laatste twee sluiten dit jaar hun deuren. De traditionele kreet “Gluck auf” is bijna verstomd en schuift eind dit jaar definitief op naar historisch erfgoed.
Op deze bijzondere gebeurtenis te gedenken organiseren deze zomer 17 musea in 11 steden van het Ruhrgebied de expositie Kunst und Kohle. Vorige week was ik in Herne en bezocht ik het door de Ghanese kunstenaar Ibrahim Mahama ingepakte waterkasteel Stünkede. In Kassel ben ik fan van Mahama geworden. Een van de hoogtepunten van de Documenta 14 (in 2017) was een door hem met jutezakken ingepakt poortgebouw.
De jutezakken van Ibrahim Mahama zijn bijzonder. Hij ruilt nieuwe zakken met zijn landgenoten voor tweedehandsjes. In Ghana wordt in deze zakken letterlijk alles en dan maar ook alles gestouwd wat in een zak past – van gedolven grondstoffen tot voedsel – mits het nog vervoerd kan worden door een persoon. De tweedehands zakken die Mahama voor zijn kunstwerken gebruikt zijn doorleeft. Vol met rafels, krijtkrabbels en geuren. Voor Mahama een statement, want de zakken symboliseren de wereldwijde productieprocessen van grondstof tot eindproduct en ook de daarmee samenhangende ongelijkheid die dat met zich mee brengt.
Het waterslot Strünkede is normaal een suikerzoet slot en het staat ook nog in een prachtig park. En dat zoete bouwwerk is nu ingepakt met ruwe stof en de nieuwe verpakking dringt zich genadeloos aan je op. De symboliek die Mahaha er mee wil uitdrukken is tweeërlei. Enerzijds laat het de harde wereld van de steenkoolwinning versus het idyllische leven zien. Anderzijds maken de jutezakken uit Afrika duidelijk dat je het niet alleen in lokaal perspectief mag zien: ook al stopt de steenkolenwinning in het Ruhrgebied, in andere delen van de wereld wordt nog steeds onder zeer gevaarlijke omstandigheden kolen en andere grondstoffen gewonnen.
RUHRFRAU NL 