Verrassend – RUHRFRAU NL

Nordstadt is geen no-go-area

Steeds vaker wordt de wijk Nordstadt in Dortmund geassocieerd met een ‘no-go-area’. Ik kom er de laatste jaren regelmatig en heb me er al die keren niet onveilig gevoeld. Het lijkt wel alsof deze wijk wordt gebrandmerkt. Bestempeld als zondenbok. In de wijk zie je een aantal hedendaagse problemen samenkomen die overal in Duitsland spelen en inzet zijn voor de aankomende verkiezingen: armoedebestrijding, werkloosheid, integratie- en vluchtelingenproblematiek. Een concentratie van dit alles maakt het er voor Nordstadt niet makkelijker op en dat is ontegenzeggelijk waar.

Ik kom graag in Nordstadt. De levendigheid van de wijk trekt me enorm. Overal geuren en kleuren, uitgestalde waren tot ver op de stoep. Hier hangt het lome ritme van een mediterrane stad. In Nordstadt wordt het leven direct en zichtbaar op straat geleefd. In het centrum van Dortmund is iedereen alleen maar onderweg. Vanuit het stadscentrum hoef je alleen maar een spoorwegviaduct onderdoor en je bent in deze andere wereld.

Het park Nordmarkt is het kloppende hart van de wijk. Hier komt iedereen tezamen. Op dinsdag en vrijdag is er een kleurrijke markt en op de andere dagen biedt het park plek voor iedereen. Op dit stukje groen zie je direct de sociale structuur en problematiek van de wijk in een notendop. Het park wordt bovendien begrensd door de Mallinckrodtstraße. De straat in Dortmund waar men het over heeft en waar niet iedereen durft te zijn.

Ik loop langs de zuid en oostzijde van het park. Het is een warme dag en mensen trekken naar dit verstilde stuk groen. Tegen de zuidoostelijke hoek van het park staat een groep jonge mannen met Midden-Oosten looks. Sommigen van hen zijn met elkaar in gesprek, anderen staan alleen maar, de handen in de zakken. Bij de noordoostelijke hoek van het park staat een groep Afrikanen, ze praten geanimeerd, een paar van hen hebben een fiets in de hand. Een van de vrouwen in het groepje gooit haar nek naar achteren en schatert het uit van het lachen. Ik duik de oostelijke ingang van het park in.

Hier is sinds februari van dit jaar de Grüner Salon gevestigd, een hip tentje gedreven door twee vrouwen van 30 jaar. Je kan er een biertje drinken, maar ook gezonde hapjes en drankjes nuttigen. Deze plek is het domein van het hippe volk, studenten en verder van eenieder die zich hier thuis voelt. Vanuit het terras heb je een prima uitzicht over de noord-zuid as, de hoofdader van het park. Scholieren, ouders met kinderen, vrouwen met boodschappentassen, studenten, Afrikaanse vrouwen in prachtige kleren, iedereen komt voorbij. Het park is verblijfsplek en tevens doorgaande route.

Het loopt tegen vieren en het is er nog rustig. Een vijftal tafeltjes is bezet. Ik besluit even te gaan zitten en bestel een Grapefruitschorle. Een jonge vrouw schuin tegenover mij eet een salade. Voor haar spruit van 1,5 is een kinderstoeltje bijgeschoven. Een student hangt slaperig in zijn stoel. Naast mij drinken drie Turkssprekende mannen een drankje. Iets later arriveren twee mannen met de fiets aan de hand, de haren in een staart gebonden en met een kinderzitjes achterop hun fiets als zichtbaar bewijs van hun vaderschap. Ze bestellen koffie.

Via het park wandel ik richting de meest zuidelijke ingang en passeer de zitkuil. Hier zit een tiental mannen en vrouwen met een flesje bier in de hand, hun stemmen klinken rauw en schel van de alcohol. Iets verderop zit een groep vrouwen met hoofddoekjes. Ze zitten er samen met hun kinderen te picknicken. Door de schaduw van de bomen en de donkere kleren van de vrouwen valt de groep amper op. Ik passeer een paar verliefde stelletjes en arriveer bij de zuidelijke ingang. Toen ik er op de heenweg langsliep, zaten hier nog oudjes in de schaduw, nu is dit het plekje van junks met graatmagere lijven en holle ogen. Ze hangen of staan tegen de pergola. Iedereen loopt hen voorbij, alsof ze er eigenlijk niet zijn. Tegenover de ingang ligt de discounter Netto, de winkelwagentjes rollen af en aan. Het leven gaat altijd maar door.

Via de Münsterstraße, de levensader van Nordstadt, loop ik terug richting het centrum. Kinderen spelen op straat, overal is geluid en klinken vrolijke stemmen. Alle bankjes zijn bezet. Eigenlijk wil ik een hapje eten en bij de Libanees aanschuiven. Maar alle terrassen zijn bomvol. Hier in de Münsterstraße zitten mensen van allerlei afkomst door elkaar heen. Voor een vrij tafeltje had ik net iets eerder moeten arriveren. Ik bestel een afhaalmenu en loop via de spoorwegtunnel terug naar het andere Dortmund.

Grootse kunst verstopt onder de grond in Bochum

Toen ik laatst in Bochum was overtrof een bezoek aan de kunstcollectie van de Universiteit van Bochum mijn stoutste verwachtingen. Ik belandde in een idyllisch park in een buitenwijk van Bochum waar onder de grond het piepjonge ‘Museum Unter Tage’, is gecreëerd. In ruim 20 zalen hangt daar op dit moment een prachtige expositie over hoe kunstenaars het (natuurlijk) landschap en (delen van) de stad beleven. Een reis in de ruimte en in de tijd. Je schiet van de ene emotie in de andere. En de entree was een schijntje, wat is kunst beleven toch toegankelijk in het Ruhrgebied.

Boven deze superkelder ligt een sappig groen en onder architectuur aangelegd park. Het park hoorde ooit toe aan Haus Weitmar las ik op een toegangsbord. Weitmar staat er nu als een bewust in stand gehouden ruïne bij, althans de buitenkant, binnenin is een hypermodern café/annex expositie en congresruimte ondergebracht. Een fantastische plek om even neer te strijken. Ze hebben langs drie zijden van het gebouw terrassen gemaakt, zodat je bijna altijd wel de zon kan pakken en de counterdame is uiterst vriendelijk waardoor je nog vrolijker wordt. En ook hier prachtig kunstwerk aan de muren.

Direct grenzend aan dit park staan op een afgesloten terrein gebouwen die als sobere witte kubussen zijn vormgegeven. Ze vormen onderdeel van het totale kunstgebeuren dat je hier ten deel valt. Er hangt een bordje aan het hek waarop staat dat je mag aanbellen als je naar binnen wilt. Op de heenweg was ik er al langsgelopen, maar omdat ik niemand had gezien voelde het een beetje raar. Maar aangemoedigd door het grootste werk dat ik zojuist onder de grond had gezien, besloot ik toch een poging te wagen. En het werkte. Er kwam als uit het niets een suppoost aangelopen die het hek opendeed om vervolgens weer te verdwijnen in een van de kubussen me nog snel vertellend dat als ik zou willen, overal naar binnen mocht gaan. En toen was het weer stil op het terrein.

En dan blijkt elke kubus een fantastische expositie te herbergen. Eentje is er zelfs helemaal gewijd aan werk van Richard Serra om maar even een naam te noemen. In een andere is een prachtige Azië/Boeddha expositie. Zo verstild, zo sereen dat je er ongelofelijk stil van wordt en gevoel van tijd en ruimte verliest. En van buiten is er niets dat er op wijst dat hier van binnen iets prachtigs gebeurt. Er staan bijna ook geen uitleg bij de kunst en de suppoost is nagenoeg afwezig, je bent er alleen met de kunst.

Toen ik aantal uren later terug naar mijn auto liep was ik helemaal overdonderd. Het bijzondere van al dit moois is dat bijna niemand van dit gebied heeft gehoord, terwijl het een van de grotere kunstervaringen is die het Ruhrgebied bij mijn weten te bieden heeft. Het was eigenlijk toeval dat ik er was terechtgekomen. Ik had in een brochure iets gelezen over een kunstverzameling van de universiteit van Bochum en de bijbehorende foto prikkelde me wel. Maar uit het begeleidende tekstje bleek totaal niet dat ik in een kunstwalhalla zou belanden. En dat is ook het Ruhrgebied: ze hebben er prachtige musea, maar ze zijn veel te bescheiden in het promoten van al hun kunst.

Acht steden Chinese kunst in het Ruhrgebied.

Het was genieten, de China8 expositie! Niet alleen de kunst, maar ook de prettige bijkomstigheid dat je in korte tijd – als je de hele expositie wilt zien – het Ruhrgebied kris-kras doorkruist. Stel, je bent nog niet geweest en je wilt in de laatste week dat de expositie draait toch nog een beetje China8 meepakken, dan is hier mijn persoonlijke lijst.

Op de eerste plaats Düsseldorf met de overzichtstentoonstelling van China8. Groots en overweldigend. Gaan! En de stad zelf is verrukkelijk (maar overigens geen Ruhrstad, als enige uit het rijtje van deelnemende steden). En als je tijd over hebt – en de hordes toeristen in de Altstad wilt ontwijken – vooral ook even naar de wijken Flingern en Bilk gaan.

Op de tweede plaats: Duisburg, om de grootse doeken in het prachtige museum Küppersmühle, mijn favoriete museum in het Ruhrgebied, maar ook omdat Duisburg als enige stad met twee musea deelneemt aan China8 en je dus ook bij het Lehmbruck (sculpturen) kan langsgaan.

Op de derde plaats Hagen. Hier word je ontroerd door de prachtige combinatie van een jugendstil museum, Moors fonteingeklater en Chinese sculpturen en installatiekunst. Sprookjesachtig mooi als ensemble!

Marl, op de vierde plaats, vanwege de sublieme en ontroerende video’s maar ook om het brutalistische museum- en stadhuiscomplex waarin dit deel van China8 is ondergebracht.

Op de vijfde plaats Gelsenkirchen waar traditionele Chinese kunsttechnieken op hedendaagse wijze zijn vertaald. Je krijgt er op de bovenste twee verdiepingen van de expo bijzondere urbane landschappen aangeboden.

Naar Essen – op de zesde plaats – ga je naar het Folkwang om het fotowerk van China8 te bezoeken (en ook om de overige collecties van dit prachtige museum te zien). Maar: ga na afloop om de hoek ook even een hapje eten in de Rüttenscheiderstrasse, de langste uitgaanstraat van Essen.

Recklinghausen heb ik op de zevende plaats gezet. Niet omdat ik het niet mooi vond, maar omdat ik de doeken die er hingen net iets minder spannend vond dan het werk dat ik in Düsseldorf en Duisburg heb gezien.

En tenslotte Mülheim an der Ruhr op de achtste plek. Hele indrukwekkende installaties, werkelijk waar, maar het China8 gedeelte is er zo klein, dat als je bijna geen tijd hebt, wellicht niet voor dit gedeelte moet omrijden. Maar de grote gespiegelde installatie in de hoofdruimte en de Chinese pop die daar al bijna vier maanden jonglerend aan het plafond hangt, raken je wel.

Utopiastadt vind je in Wuppertal

In het noorden van Wuppertal ligt Utopiastadt, gevestigd in het voormalige stationsgebouw Mirke. Het gebouw, het omliggende terrein en de spoorbaan lagen er jaren verlaten bij. Twee recente bottum up bewegingen hebben dit deel van Wuppertal nieuw leven ingeblazen.

Dat is op de eerste plaats Utopiastadt, een laboratorium voor ‘Stadt, Kultur, Wirtschaft und Politik’ met een co-working space en zaalverhuur, een fietsreparatiewerkplaats, een stadstuin, horeca en diverse muziekoptredens. Maar dit geldt ook voor de voormalige spoorlijn, de huidige Nordbahntrasse, – sinds 19 december 2014 officieel geopend. Over een lengte van 23 kilometer dient dit omgebouwde spoorbaantraject nu in Wuppertal als langzame snelroute voor skaters, longboarders, wandelaars en fietsers. Beide, door burgers aangejaagde initiatieven, versterken elkaar enorm.

In het café van Utopiastadt drink je Bärtig Bräu, een speciaalbiertje dat tevens het Mirker Quartierfonds voedt. De informatiefolder over de gezamenlijke stadstuin is in het Duits, Engels, Pools en Turks opgesteld. Jawel! Bij de fietsreparatie/verhuur kun je gratis een fiets meenemen, maar ook ongelofelijk kekke fietsen huren. Muziekoptredens vinden er regelmatig plaats, je gaat gewoon en betaalt achteraf voor wat je het waard vindt, of wat je kan missen. Voor een flink aantal verenigingen is Utopiastadt de thuisbasis, zij zijn lid van de coöperatie en flexwerkers kunnen er ook terecht, een ruimte boven dient als co-working space.

Aan de muur van het café hangt een grote kaart van Wuppertal waarop met rood het traject van de Nordbahntrasse is aangegeven. De baan wordt zeer intensief gebruikt, recreatief, maar ook als snelverbinding voor woon-werk verkeer want de Nordbahntrasse voert je gelijkvloers door tunnels en over voormalige spoorwegviaducten verheven boven het heuvelachtige Wuppertal snel naar je plaats van bestemming. Het uitzicht is grandioos en het gras naast de baan verleidelijk. Overal luieren mensen in de zon of lezen een boekje.

Utopiastadt is een opstappunt om de Nordbahntrasse te betreden, maar ook een pleisterplaats. Op drukkere dagen komen een mobiele currywurst/steenoven pizzabar en een schepijs-truck de boel extra opleuken. Zo ook afgelopen vrijdagmiddag, toen tegen het einde van de dag het terras bomvol zat met jong en oud, bovenal locals, want buiten Wuppertal kent bijna niemand deze plek en dat is iets wat me blijft verbazen. Hoe kun je deze prachtige stad niet kennen?

Ondertussen doet het domino effect zich gelden. Naast Utopiastadt is een kunstenaarsinitiatief/galerie neergestreken en pal tegenover Utopiastadt heeft Hanna Huttepohl haar vintagewinkel ‘Patina’ twee maanden geleden geopend. Vooralsnog als try-out. Ze kan de ruimte tijdelijk huren. Overdag heeft ze een ‘broodbaan’, en later op de middag gooit ze de deuren van haar winkel open. Ze woont om de hoek en zag de toeloop naar de wijk groeien, ze verzamelde al vintage, droomde van een eigen winkel, zag deze plek en had het lef om in te stappen. Chapeau!

Een tijdreis in Oberhausen: van Eisenheim naar Neue-Mitte

Je bent er misschien wel meerdere keren langsgereden zonder je ervan bewust te zijn geweest. Vlak achter de E35 ligt Eisenheim, de eerste arbeiderswijk van het Ruhrgebied. Niet dat je vanuit de autoweg wat van de wijk ziet, hoge schuttingen ontnemen het zicht. Toch zou je er eens moeten gaan kijken. Hier gebeurde het. Hier ontstond het Ruhrgebied. Ruim 150 jaar geleden was het er nog groen en het allereerste ijzer en staalverwerkende bedrijf, de St Antony Hütte, lag een eindje verderop. De eigenaren leek het wel handig om op een goedkoop stukje grond, een beetje afgezonderd van de toenmalige bewoonde wereld een nederzetting voor hun arbeiders te bouwen. Aldus geschiedde.

Het Eisenheim van nu is een hele kleine intieme wijk. Er staan kleine huizenblokken aan smalle straten, het groen is er groener dan groen en de stoep voor de voordeur is schoner dan schoon geveegd. De sfeer is gemoedelijk: kinderen spelen op straat, vanachter de tuinhagen hoor je zacht gemurmel en barbecue geuren waaien je tegemoet. Ooit hebben hier 1200 mensen gewoond, iets wat je je niet kan voorstellen als je de petiterige huizenblokjes ziet. Het had niet veel gescheeld of de wijk was jaren geleden door bulldozers met de grond gelijk gemaakt. Het bekende verhaal: een overheid die een verouderde wijk wilde neerhalen en boze bewoners uit de jaren 70 van de vorige eeuw die zich stevig hebben verzet. Met als resultaat dat de wijk nu nog bestaat. Gelukkig maar.

Vanuit Eisenheim kun je een reis in de tijd gaan maken. Trek in gedachten een as richting Neue-Mitte, het nieuwe stadshart van Oberhausen, waar het grootschalig winkel en leisurecentrum CentroO het ritme bepaalt. Of nog beter, ga dit stuk lopen. Als je stevig doorloopt ben je er in een half uur maar je gaat zoveel grootstedelijke verrassingen tegenkomen, dat je er rustig een halve dag voor kunt uittrekken. Het contrast tussen beide uiteinden is groter dan groot en het gebied daartussen, het Olgapark (voorheen het werkterrein van Zeche Osterfeld 1/3) creëert letterlijk en figuurlijk ruimte waarin het Ruhrgebied haar nieuwe gezicht laat zien.

Verrassingen langs het Rhein Herne Kanaal in Oberhausen

In het Ruhrgebied liggen kleine verrukkingen voor het oprapen. Een paar dagen geleden maakte in een korte wandeling langs het Rhein Herne kanaal in Oberhausen.

Neem nou bijvoorbeeld de locatie van l’italiano im Boothaus. Het restaurant in het voormalige boothuis van de Rudelnverrein Oberhausen ligt ingeklemd tussen het kanaal en de snelweg. Zowel een paar honderd meter naar links als naar rechts gaat een spoorbrug over het kanaal. Als je naar het boothuis kijkt, lijkt het wel alsof de gele snelwegborden op het dak zijn gemonteerd. Fascinerend hoe dit door infrastructuur geteisterde gebied nieuw ondernemerschap aan zich weet te binden. En dat terras aan het water, Oberhausen aan zee.

Het zijn de kleine details. Elke kruising van weg en water levert een ander perspectief op. Op dit kleine stukje passeer je om de paar honderd meter een onderdoorgang. Door de spleet van de snelweg valt het licht prachtig op het water. Dat valt niet te beschrijven, dat moet je gewoonweg ervaren.

Iets verderop is een loopbrug over het kanaal gemaakt. De brug lijkt op een overspannen spiraalveertje uit een balpen, uitgerekt en alle kanten opspringend. De railing is inmiddels hoopvol behangen met honderden, zo niet duizend hangslotjes. Het gaat goed met de liefde in Oberhausen.

Dit delen:

Dit delen:

Dit delen:

Dit delen:

Dit delen:

Dit delen: