Wuppertal – RUHRFRAU NL

Lente op de Nordbahntrasse in Wuppertal

Het is twaalf uur en UtopiastadtRad, de vrijwillige fietsverhuur opent voor het eerst in dit kalenderjaar weer haar deuren. Opgekalefaterde tweedehandsjes worden buitengezet. Het prachtige lenteweer heeft de vrijwillige crew doen besluiten de boel spontaan open te gooien. Hebben wij even mazzel.

We hadden ons voorgenomen een stuk over de Nordbahntrasse te gaan lopen, een strakke baan voor fietsers, skaters en wandelaars, aangelegd in de heuvelachtige bovenstad van Wuppertal. Maar fietsen is eigenlijk veel beter. We hebben niet zoveel tijd en ik wil mijn reisgenoten met een flink stuk van het traject laten kennis maken.

De formaliteiten zijn zo geregeld. Een simpel papiertje voor de borg, huurkosten zijn er niet. We mogen een fiets uitzoeken. Bij het terugbrengen van de fietsen wordt een “Spende” op prijs gesteld. Bij de eerste fiets die ik probeer zijn de handremmen te abrupt afgesteld. De tweede fiets heeft het zadel op een mooie hoogte staan, maar de fiets loopt aan. Met de derde fiets die ik probeer, wil ik wel op pad. Ik zie de anderen ook plussen en minnen voordat ze een definitieve keuze maken en ondertussen zijn we dankbaar dat we hier zomaar een fiets meekrijgen.

Het is druk op de Nordbahntrasse. Het gros van de passanten heef duidelijk de lente in de bol. Wandelaars lopen op het fietsgedeelte, omgekeerd remmen fietsers abrupt af, schieten zo het voetpad op om even te genieten van het uitzicht. Geliefden skaten hand in hand, zich niet bewust van de fietsdrukte om hen heen. Daartussendoor laveren wielrenners alles en iedereen behendig ontwijkend. In het gras naast het traject liggen zonaanbidders met de jas onder het hoofd. We befietsen het oostelijk deel van het traject. De viaducten worden steeds hoger en het uitzicht verder. De huizen lijken te verdwijnen onder de hoog opgemetselde viaducten. In de verte, beneden in het dal zien van de Schwebebahn voorbij zoeven.

De Nordbahntrasse is een Bottom-up project. De initiatiefnemers van het eerste uur hebben nooit durven te dromen dat hun plan zo succesvol zou gaan worden. Maar met hun enthousiasme hebben ze uiteindelijk de hele stad weten te beroeren. Letterlijk en figuurlijk. Heette hun portal eerst Nordbahntrasse, inmiddels vind je ze op het net onder de naam WuppertalBewegung. Ruim 25 kilometer van het voormalige spoortracé is inmiddels fietssnelweg geworden, oude stationsgebouwen zijn omgetoverd tot pleisterplaatsen en sociale ontmoetingsruimten, aan nieuwe tracés en projecten wordt gewerkt.

Vanaf het begin heb ik de Nordbahntrasse zien groeien. Niet alleen in lengte, maar ook qua beleving. Bij de oplevering, nog maar een paar jaar geleden ging het vooral om het tijdig gereed krijgen van een veilige strakke baan over een aantal kilometer. Dat was een hele klus. Het tracé, met daarin een groot aantal viaducten en tunnels werd al decennia niet meer gebruikt. Alles was overwoekerd, verstoord of nog erger, afgebroken.

Nu een paar jaar verder is het traject ook aangekleed. Panelen zijn geplaatst, met foto’s en verhalen van toen, overal staan prachtige lichtarmaturen, kunstwerken zijn geplaatst, muurschilderingen aangebracht en de stations- en perronklokken geven weer de juiste tijd aan. En ook heel fijn, de bloementuinen bij de pleisterpunten worden maar groter en groter.

Terug bij ons startpunt, UtopiastadtRad, leveren we de fietsen in. Uiteraard doneren we als dank een financiële bijdrage. Anderen staan al weer klaar om de fietsen een tijdje te mogen meenemen. Voor ons is het tijd voor een drankje. Het is druk, voor de bar van Café Hutmacher staan de mensen in een lange rij, het terras is afgeladen vol. In de foodtruck naast het stationsgebouw worden in hoog tempo pizza’s en Currywursten gebakken. De ijscowagen pal naast de Nordbahntrasse doet goede zaken. Kinderen spelen in een megazandbak, het zand ik zo te zien vers gestort.

Tegen vieren wordt het voor ons tijd om te gaan. De reisgenoten zijn enthousiast. Verbazing over de infrastructuur van Wuppertal, met de Schwebebahn beneden in het dal en de volstrekt unieke Nordbahntrasse, boven tegen de heuvels aangeplakt. En zoals altijd, verbazing over de afstand, hoe dichtbij het eigenlijk allemaal is. Thuisgekomen duurt het even, voordat ik de knop omzet. Wuppertal kan ik nooit zomaar loslaten, die stad kruipt altijd opnieuw onder mijn huid.

De Nordbahntrasse in Wuppertal geeft je vleugels

Fietsen of skaten hoog boven de stad, wie wil dat niet? In Wuppertal hebben ze een klein jaartje geleden het traject van een verlaten spoorbaan over een lengte van ruim 20 kilometer als recreatief pad in gebruik genomen. Nu doen ze dat wel vaker in het Ruhrgebied, tot dusver niets bijzonders. Maar Wuppertal is een verhaal apart. De stad is behoorlijk heuvelachtig en dit voormalige spoortraject gaat via ranke viaducten over de stad en door lange tunnels geboord door de steile heuvels waartegen Wuppertal is aangeplakt. Een pretparktraject dus, maar dan in het echte leven.

De stad ligt over een lengte van zo’n 14 kilometer strak ingesnoerd in het dal van de Wupper. Honderden trappen en trapjes verbinden de lager en hoger gelegen stadsdelen. Verplaatsen in de lengterichting doe je via de Schwebebahn die boven de Wupper is aangelegd. De stad was haar tijd ver vooruit toen ze begin 1900 als eerste de technieken van een zweeftrein wist toe te passen. Maar fietsen? Daarvoor was de stedelijke structuur van de stad tot voor kort absoluut niet geschikt. En toen kwam de Nordbahntrasse, gestart vanuit een burgerinitiatief en werd alles anders.

Als je als die baan ziet, wil je als Nederlander direct op de fiets springen. Maar ‘fietsverhuur’ zit in Wuppertal nog niet overal tussen de oren. We hebben heel wat fietsenzaken afgebeld, ‘nee hoor, in Wuppertal fiets men niet’, bromde er zelfs eentje. Maar gelukkig is er UtopiastadtRad, een sociaal maatschappelijk initiatief met een fietsenwerkplaats, gevestigd langs de Nordbahntrasse en geopend op een beperkt aantal uren. Maar als je ze open treft, mag je er ook zo een fiets meenemen. Je betaalt later wel wat het je waard is geweest.

Fietsen, wandelen, hardlopen, skaten, longboarden, nordic walking, het gebeurt er allemaal. Waanzinnige vergezichten wisselen af met koude lange tunnels, sommige wel 800 meter lang. Dankzij UtopiastadtRad hadden wij ook een fiets en vlogen we over het super gladde wegdek. De voormalige stations langs het traject zijn hippe verblijfsplekken geworden. Bij station Mirke drinken we een lokaal geproduceerde limonade, bij station Wichlinghausen sterken we onze spieren in een openlucht turnzaal en eten we een salade met uitzicht over de stad om tenslotte bij station Ottenbruch een verrukkelijke Duitse Riesling te drinken terwijl we naar een muziekbandje luisteren.

Wuppertal heeft er een nieuwe slagader bijgekregen, dat is wel duidelijk. Leefbaarheid staat bij steden hoog op de agenda en Wuppertal scoort daarop flink: dankzij de Schwebebahn (elke paar minuten zweeft er wel eentje voorbij!) is de leefbaarheid van deze in het dal geperste stad al ruim 100 jaar geborgd. Maar door de Nordbahntrasse is er een tweede schone transportas over de volle lengte van de stad bijgekomen en hebben de bewoners er tegelijkertijd een sportieve en recreatieve uitlaatklep bijgekregen. Je zou er zo willen gaan wonen.

Utopiastadt vind je in Wuppertal

In het noorden van Wuppertal ligt Utopiastadt, gevestigd in het voormalige stationsgebouw Mirke. Het gebouw, het omliggende terrein en de spoorbaan lagen er jaren verlaten bij. Twee recente bottum up bewegingen hebben dit deel van Wuppertal nieuw leven ingeblazen.

Dat is op de eerste plaats Utopiastadt, een laboratorium voor ‘Stadt, Kultur, Wirtschaft und Politik’ met een co-working space en zaalverhuur, een fietsreparatiewerkplaats, een stadstuin, horeca en diverse muziekoptredens. Maar dit geldt ook voor de voormalige spoorlijn, de huidige Nordbahntrasse, – sinds 19 december 2014 officieel geopend. Over een lengte van 23 kilometer dient dit omgebouwde spoorbaantraject nu in Wuppertal als langzame snelroute voor skaters, longboarders, wandelaars en fietsers. Beide, door burgers aangejaagde initiatieven, versterken elkaar enorm.

In het café van Utopiastadt drink je Bärtig Bräu, een speciaalbiertje dat tevens het Mirker Quartierfonds voedt. De informatiefolder over de gezamenlijke stadstuin is in het Duits, Engels, Pools en Turks opgesteld. Jawel! Bij de fietsreparatie/verhuur kun je gratis een fiets meenemen, maar ook ongelofelijk kekke fietsen huren. Muziekoptredens vinden er regelmatig plaats, je gaat gewoon en betaalt achteraf voor wat je het waard vindt, of wat je kan missen. Voor een flink aantal verenigingen is Utopiastadt de thuisbasis, zij zijn lid van de coöperatie en flexwerkers kunnen er ook terecht, een ruimte boven dient als co-working space.

Aan de muur van het café hangt een grote kaart van Wuppertal waarop met rood het traject van de Nordbahntrasse is aangegeven. De baan wordt zeer intensief gebruikt, recreatief, maar ook als snelverbinding voor woon-werk verkeer want de Nordbahntrasse voert je gelijkvloers door tunnels en over voormalige spoorwegviaducten verheven boven het heuvelachtige Wuppertal snel naar je plaats van bestemming. Het uitzicht is grandioos en het gras naast de baan verleidelijk. Overal luieren mensen in de zon of lezen een boekje.

Utopiastadt is een opstappunt om de Nordbahntrasse te betreden, maar ook een pleisterplaats. Op drukkere dagen komen een mobiele currywurst/steenoven pizzabar en een schepijs-truck de boel extra opleuken. Zo ook afgelopen vrijdagmiddag, toen tegen het einde van de dag het terras bomvol zat met jong en oud, bovenal locals, want buiten Wuppertal kent bijna niemand deze plek en dat is iets wat me blijft verbazen. Hoe kun je deze prachtige stad niet kennen?

Ondertussen doet het domino effect zich gelden. Naast Utopiastadt is een kunstenaarsinitiatief/galerie neergestreken en pal tegenover Utopiastadt heeft Hanna Huttepohl haar vintagewinkel ‘Patina’ twee maanden geleden geopend. Vooralsnog als try-out. Ze kan de ruimte tijdelijk huren. Overdag heeft ze een ‘broodbaan’, en later op de middag gooit ze de deuren van haar winkel open. Ze woont om de hoek en zag de toeloop naar de wijk groeien, ze verzamelde al vintage, droomde van een eigen winkel, zag deze plek en had het lef om in te stappen. Chapeau!

Het Luisenviertel in Wuppertal, je wilt er niet meer weg

Je hebt een aantal plekken in steden waar je steeds opnieuw wilt terugkomen. Waar het ritme klopt, positieve energie stroomt en tijd geen rol speelt. Zo’n plek is voor mij het Luisenviertel in Wuppertal.

Voor wie de stad niet kent: Wuppertal is een groot bewaard geheim, direct gelegen onder het Ruhrgebied, verstopt tussen de heuvels van het Bergische land, bezield door het stromende water van de Wupper en het immer aanwezige geknars en gezoef van de Schwebebahn. Een groots textiel verleden heeft de stad indrukwekkende fabriekspanden en statige huizen nagelaten. Oude en nieuwe gebouwen buitelen op de hellingen over elkaar heen en hebben zich tot een gesloten front langs de rivier geperst. Jugendstil en art deco, modernisme en gebouwen met een hang naar brutalisme. Het staat er allemaal. Je zou de stad kunnen typeren als warm, zinderend, rafelig en melancholisch. Ik kan er uren rondzwerven, om daarna terug te keren naar het Luisenviertel.

Wat maakt het Luisenviertel zo leuk? Streetart, kroegjes met een hippe twist, maar dan wel bevolkt door jong en oud zoals Café du Congo. Maar ook de ‘Wandelgarten’ waar omwonenden stadslandbouw als voorbeeldfunctie bedrijven. Of maffe winkeltjes zoals het Lakritzkontor met Lakritsraritäten, café Katzengold waar je op de begane grond fantastische koffie krijgt en waar in de kelder tegenover het damestoilet in een diepe nis, gevangen achter tralies een kikker getooid met een kroontje op het onmogelijke wacht. Waar mensen je op straat met open vizier aankijken en waar een dame van 88 jaar met flonkerende ogen, zacht roze muts en dito sjaal, je aanspreekt en je vertelt over haar leven in Wuppertal en het Luisenviertel.

Of zoals de webbeheerder van de site van het Luisenviertel schrijft: ‘Das Luisenviertel ist super. Die, die da sind, wollen nicht gehen. Die, die nicht da sind, wollen da hin. Die die nebenan sind, werben damit. Die, die sich gerne schmücken, schmücken sich gerne mit dem Luisenviertel. Es ist alt, gemütlich, menschlich. Hier ist die Energie und die Gelassenheit der Stadt, gebündelt auf eine Hand voll Straßen. Hier treffen sich alle Generationen in den verschiedensten Kneipen und Cafés, hier jagen Bänker, Designer und Lebenskünstler ihr Mittagessen. Hier steckt der türkische Opa dem deutschen Postboten verschmitzt ein paar Bonbons zu.’

Dit delen:

Dit delen:

Dit delen:

Dit delen: