Alsum: van visserdorp tot berg

Alleen de naam Alsum herinnert nog aan het oorspronkelijke dorp dat ooit op de plek van de huidige Alsumer Berg heeft gelegen. Ooit mondde hier een arm van de Emscher in de Rijn, de reden dat op deze idyllische plek een vissersdorp ontstond. Nu staat hier boven op de berg nog een kruis, als herinnering aan dit prille begin. Als je wilt weten hoe het Ruhrgebied in de jaren 60-70 van de vorige eeuw heeft aangevoeld, moet je op deze berg gaan staan. Dit deel van Duisburg wordt nog een paar keer per uur in stampende stoom gehuld.

IMG_9144

Idyllisch is het hier nog steeds. Het is maar hoe je het bekijkt. Komende vanuit de Alsumer Steig word je, als je langs de flanken van de berg loopt, getrakteerd op een wijds panorama op de Rijn, groene heuvels en markante torens in de verte. Hier wil je uren dwalen of op een steen gaan zitten, met je voeten in het kabbelende water. Dat de heuvels feitelijk afvalbergen zijn, ontstaan als gevolg van mijnbouw, doet er op dat moment niet meer toe.

FullSizeRender-103

Van het vissersdorp Alsum is niets meer over. De mijnbouw heeft de grond waarop het dorp stond laten indalen, met als gevolg dat de Rijn aan het dorp begon te knabbelen en de boel onderliep. De tweede wereldoorlog deed de rest: het dorp werd grotendeels verwoest door bombardementen. Had het dorp daarna nog kunnen worden gered? Misschien wel, maar de groeiende industrie naam de aldus beschikbaar gekomen ruimte maar al te graag over. Van de puinresten en het mijnbouwafval werd de basis van de Alsumer Berg gelegd. In de loop van de jaren volgde met nieuw afval de top van de berg.

FullSizeRender-101

Inmiddels wordt op de Alsumer Berg niet meer gestort. De berg is bedekt met weelderig groen en is verklaard tot landschappelijk beschermd gebied. Er is maar één weg omhoog die toegang biedt naar twee uitzichtplatforms. Het eerste platform biedt uitzicht op een heel vriendelijk Rijnlandschap. Een hier geschoten foto is uitstekend promotiemateriaal voor een folder over een slaperig reisje langs de Rijn.

Het meest hooggelegen platform biedt uitzicht op het noorden. Hier ontvouwt zich het inferno. Hier heb je uitzicht op een industrieel landschap met nog actieve hoogovens en kokerijen. Alles ongelofelijk dichtbij en levensecht. Het begint met het geloei van sirenes en even even later komt het het koken en stomen opgang.

IMG_9183

 

Halde Haniel, waanzinnig landschap

Er zijn nog steeds een aantal mijnen in gebruik in het Ruhrgebied. Eentje daarvan is de Zeche Prosper Haniel in de buurt van Bottrop. Achter de mijn ligt de Halde Haniel. Het beklimmen van deze halde is een spirituele ervaring. De Duitse filmregisseur en documentairemaker Wim Wenders heeft er een zelfs een film opgenomen en spreekt van ‘Wahnsinnswüstenlandschaft’.

Ik blijf me er over verbazing hoe weinig mensen langs de grens Duitsland echt goed kennen. Vanuit Arnhem zijn een groot aantal plekken in het Ruhrgebied binnen een uur aan te rijden. Zo ook Halde Haniel. Nederlanders klagen wel eens dat ze geen bergen hebben, maar het dolen door het Haldelandschap in het Ruhrgebied brengt je impressies van naakte bergen in Schotland, of de kale ballons van de Vogezen.

Halde Haniel

Het begin van de wandeling naar de top van Halde Haniel is niet gemakkelijk te vinden. De bewegwijzering stuurt je naar een grote parkeerplaats bij de nog werkende mijn. Een portiershuisje, een bedrijventerrein met slagbomen, overal activiteiten om je heen. Je krijgt het gevoel dat je een afslag hebt gemist. Toch klopt het, alhoewel het dan nog wel even zoeken is hoe je de halde opkomt. Direct bij de parkeerplaats begint namelijk ook een route die langs de flanken van de halde voert, maar een ellenlange afrastering belet je omhoog te klimmen.

IMG_7207

Tenzij je de andere kant op loopt, het parkeerterrein over en het bordje Kreuzweg gaat volgen, een klein aftands wit bordje. Je moet het ook maar weten. Gelukkig wezen andere wandelaars mij de eerste keer de weg. Na een omtrekkende beweging om het mijngebouw heen begin je te klimmen. De eerste helft van het pad omhoog is daadwerkelijk een kruisweg. Na elke ‘haarspeld’ staat een in koperkleurig metaal ge-etste statie. Vlak boven de boomgrens, na de laatste statie, staat op een ruim plateau een kolossaal wit kruis. Het grauwe verleden van het Ruhrgebied is vanaf deze plek totaal gewist. Oneindig landschap, in zachte tinten gehuld.

Halde Haniel

Helemaal boven gekomen kun je alleen nog maar stil zijn. De wind buldert er om je oren. Een zwart plateau, een diepe krater en op de kraterrand tientallen rechtopstaande spoorwegbielzen, hier en daar met een beetje kleur aangezet. Totempalen die bezweren wat was en is, heden en verleden samengebracht. Woest landschap, oerlandschap, waanzinnig landschap. Stonehenge in het Ruhrgebied.