China8 verleidt kunstliefhebbers meerdere steden in de Rijn-Ruhr metropool te bezoeken

In 8 steden in het Rijn-Ruhr gebied vindt op dit moment de expositie China8 plaatst. Een tentoonstelling over hedendaagse Chinese kunst. Ik heb inmiddels de expositie in Düsseldorf en Duisburg bezocht. De eerste indruk is overweldigend! Het werk is groots en meeslepend. Je wordt er stil van.

China8 Düsseldorf

Deze regionaal georganiseerde expositie laat overigens meer zien dan alleen de wens om moderne kunst ten toon te stellen. Het laat ook zien dat de steden in de Rijn-Ruhr regio steeds meer de samenwerking opzoeken. Was dat al het geval met Emscher Park (IBA 1990-1999) en met Ruhr 2010 (Culturele Hoofdstad 2010), ook nu zullen velen gedreven door nieuwsgierigheid de hele expositie te willen zien, het gebied intensief bezoeken, waardoor de regio opnieuw op de kaart komt te staan. En waarbij het de musea bovenal om de kwaliteit van de kunst zal gaan, ligt het belang van de samenwerkende overheden inzake China8 vooral in het verstevigen en benadrukken van de regionale samenwerking in het gebied.

China8 Duisburg

Lag bij Emscher Park en Ruhr 2010 de nadruk op het Ruhrgebied, doordat ook Düsseldorf deelneemt aan China8, wordt het Rijn-Ruhr gebied meer en meer als een metropoolregio ervaren. En laten we eerlijk wezen, het zou ook niet verstandig zijn het Ruhrgebied los van de totale regionale context te blijven bezien. De steden in de Ruhr en Rijn regio liggen zo dicht tegen elkaar aan.

China8 Düsseldorf

Utopiastadt vind je in Wuppertal

In het noorden van Wuppertal ligt Utopiastadt, gevestigd in het voormalige stationsgebouw Mirke. Het gebouw, het omliggende terrein en de spoorbaan lagen er jaren verlaten bij. Twee recente bottum up bewegingen hebben dit deel van Wuppertal nieuw leven ingeblazen.

Dat is op de eerste plaats Utopiastadt, een laboratorium voor ‘Stadt, Kultur, Wirtschaft und Politik’ met een co-working space en zaalverhuur, een fietsreparatiewerkplaats, een stadstuin, horeca en diverse muziekoptredens. Maar dit geldt ook voor de voormalige spoorlijn, de huidige Nordbahntrasse, – sinds 19 december 2014 officieel geopend. Over een lengte van 23 kilometer dient dit omgebouwde spoorbaantraject nu in Wuppertal als langzame snelroute voor skaters, longboarders, wandelaars en fietsers. Beide, door burgers aangejaagde initiatieven, versterken elkaar enorm.

Nordbahnstrasse Wuppertal

In het café van Utopiastadt drink je Bärtig Bräu, een speciaalbiertje dat tevens het Mirker Quartierfonds voedt. De informatiefolder over de gezamenlijke stadstuin is in het Duits, Engels, Pools en Turks opgesteld. Jawel! Bij de fietsreparatie/verhuur kun je gratis een fiets meenemen, maar ook ongelofelijk kekke fietsen huren. Muziekoptredens vinden er regelmatig plaats, je gaat gewoon en betaalt achteraf voor wat je het waard vindt, of wat je kan missen. Voor een flink aantal verenigingen is Utopiastadt de thuisbasis, zij zijn lid van de coöperatie en flexwerkers kunnen er ook terecht, een ruimte boven dient als co-working space.

Utopiastadt, wandkaart Nordbahnstrasse

Aan de muur van het café hangt een grote kaart van Wuppertal waarop met rood het traject van de Nordbahntrasse is aangegeven. De baan wordt zeer intensief gebruikt, recreatief, maar ook als snelverbinding voor woon-werk verkeer want de Nordbahntrasse voert je gelijkvloers door tunnels en over voormalige spoorwegviaducten verheven boven het heuvelachtige Wuppertal snel naar je plaats van bestemming. Het uitzicht is grandioos en het gras naast de baan verleidelijk. Overal luieren mensen in de zon of lezen een boekje.

Nordbahnstrasse bij Utopiastadt

Utopiastadt is een opstappunt om de Nordbahntrasse te betreden, maar ook een pleisterplaats. Op drukkere dagen komen een mobiele currywurst/steenoven pizzabar en een schepijs-truck de boel extra opleuken. Zo ook afgelopen vrijdagmiddag, toen tegen het einde van de dag het terras bomvol zat met jong en oud, bovenal locals, want buiten Wuppertal kent bijna niemand deze plek en dat is iets wat me blijft verbazen. Hoe kun je deze prachtige stad niet kennen?

Vintage-winkel Patina Wuppertal

Ondertussen doet het domino effect zich gelden. Naast Utopiastadt is een kunstenaarsinitiatief/galerie neergestreken en pal tegenover Utopiastadt heeft Hanna Huttepohl haar vintagewinkel ‘Patina’ twee maanden geleden geopend. Vooralsnog als try-out. Ze kan de ruimte tijdelijk huren. Overdag heeft ze een ‘broodbaan’, en later op de middag gooit ze de deuren van haar winkel open. Ze woont om de hoek en zag de toeloop naar de wijk groeien, ze verzamelde al vintage, droomde van een eigen winkel, zag deze plek en had het lef om in te stappen. Chapeau!

Over ‘Ladensterben’ ‘Szeneviertel’ en ‘Möglichkeitsräume’

Vandaag is het in Nederland de Dag van de Duitse taal. Het heerlijke van de Duitse taal zijn al die verrukkelijke samengestelde woorden waar de emotie van afspat.

Als stadsmakers, ruimtemakers en stedebouwers kennen we in het Nederlands uiteraard ons eigen vakjargon. En we twitteren rustig Nederlandse en Engelse vakwoorden door elkaar heen. Maar kennen we ook het Duitse vakjargon?

Onze Duitse vakbroeders hebben prachtige woorden. Passief herken je deze woorden direct, maar actief sta je nog wel eens met je mond vol tanden in Duitsland want het zijn van die typische woorden die je niet altijd direct paraat hebt staan.

Bij deze 10 stuks die ik zelf wel heel mooi vind: Freiräume, räumliche Vernetzung, Szeneviertel, Schrottimmobilien, Einkauftempel, Umbaukultur, Möglichkeitsräume, Ladensterben, Erlebnisräume en Umnutzungsfähigkeit.

Foto boven. Möglichkeitsräume: Leegstaande grenspost, grensovergang Bergh aan de A12 

 

Winkelleegstand Oberhausen

Ladensterben. Leegstand binnenstad Oberhausen.

 

Sceneviertel Flingern Düsseldorf

Szeneviertel. Hippe wijk. Düsseldorf, Flingern. 

 

Een tijdreis in Oberhausen: van Eisenheim naar Neue-Mitte

Je bent er misschien wel meerdere keren langsgereden zonder je ervan bewust te zijn geweest. Vlak achter de E35 ligt Eisenheim, de eerste arbeiderswijk van het Ruhrgebied. Niet dat je vanuit de autoweg wat van de wijk ziet, hoge schuttingen ontnemen het zicht. Toch zou je er eens moeten gaan kijken. Hier gebeurde het. Hier ontstond het Ruhrgebied. Ruim 150 jaar geleden was het er nog groen en het allereerste ijzer en staalverwerkende bedrijf, de St Antony Hütte, lag een eindje verderop. De eigenaren leek het wel handig om op een goedkoop stukje grond, een beetje afgezonderd van de toenmalige bewoonde wereld een nederzetting voor hun arbeiders te bouwen. Aldus geschiedde.

Het Eisenheim van nu is een hele kleine intieme wijk. Er staan kleine huizenblokken aan smalle straten, het groen is er groener dan groen en de stoep voor de voordeur is schoner dan schoon geveegd. De sfeer is gemoedelijk: kinderen spelen op straat, vanachter de tuinhagen hoor je zacht gemurmel en barbecue geuren waaien je tegemoet. Ooit hebben hier 1200 mensen gewoond, iets wat je je niet kan voorstellen als je de petiterige huizenblokjes ziet. Het had niet veel gescheeld of de wijk was jaren geleden door bulldozers met de grond gelijk gemaakt. Het bekende verhaal: een overheid die een verouderde wijk wilde neerhalen en boze bewoners uit de jaren 70 van de vorige eeuw die zich stevig hebben verzet. Met als resultaat dat de wijk nu nog bestaat. Gelukkig maar.

Olga Park Oberhausen

Vanuit Eisenheim kun je een reis in de tijd gaan maken. Trek in gedachten een as richting Neue-Mitte, het nieuwe stadshart van Oberhausen, waar het grootschalig winkel en leisurecentrum CentroO het ritme bepaalt. Of nog beter, ga dit stuk lopen. Als je stevig doorloopt ben je er in een half uur maar je gaat zoveel grootstedelijke verrassingen tegenkomen, dat je er rustig een halve dag voor kunt uittrekken. Het contrast tussen beide uiteinden is groter dan groot en het gebied daartussen, het Olgapark (voorheen het werkterrein van Zeche Osterfeld 1/3) creëert letterlijk en figuurlijk ruimte waarin het Ruhrgebied haar nieuwe gezicht laat zien.

Tussen Olgapark en Neue Mitte Oberhausen

Fiets/voetpad over het Rhein Herne Kanaal Oberhausen

Onder de busbaan over het Rhein Herne Kanaal Oberhausen

promenade CentroO

Düsseldorf bouwt Thyssen Trade Center om tot enorm wooncomplex

In Düsseldorf gebeurt het, daar wordt op dit moment het voormalige Thyssen Trade Center omgebouwd tot een enorm wooncomplex. We hebben het hier niet over een klein onopvallend kantoorgebouw, maar over 39.300 m2 kantoorvloer verdeeld over meerdere gebouwen. Alhoewel onopvallend misschien wel weer een juiste verwoording is, want de glimmende bouwsels van het voormalige handelscentrum zijn door hun spiegelende staat feitelijk volstrekt anoniem.

Het complex is in 1991 gebouwd en staat sinds 2009 leeg, in dat jaar vertrok het Thyssen concern van Düsseldorf naar Essen, zo’n 35 kilometer verderop. Wat de herbestemming zo bijzonder maakt is de schaal van het project. Voorzover ik weet is dit de omvangrijkste herbestemming van een jaren 90 kantorencomplex naar een woonbestemming in Duitsland tot dusver. Ik vraag me af of we überhaupt in Nederland vergelijkbare herbestemmingen met een dergelijke omvang kennen.

Dusseldorf, verbouwing voormalig Thyssen Trade Center tot woningbouwcomplex

Het kan dus wel, glimmende kantoortoeters ombouwen tot wooncomplexen. De omzetting gaat 340 huurwoningen opleveren, waarvan 30% tegen de voor Düsseldorf lage huurprijs van € 8,50 per m2 zullen worden weggezet, waardoor het complex ook nog een sociaal tintje heeft gekregen.

Bijzonder is ook dat, alhoewel dit alles zich afspeelt op pakweg 50 kilometer voorbij onze grens, dit project blijkbaar niet wordt opgemerkt in Nederland. In Nederlander berichten we vooral over leegstand en herbestemming in onze eigen steden.

leegstand Dusseldorf

Afgelopen zaterdag ben ik even door de wijk gelopen. Het is zo’n typische jaren 90 kantorenlokatie, waarvan de gevels de lucht reflecteren waardoor het volstrekt onduidelijk is wat er achter gebeurt. Het heeft een voordeel, het verschil tussen leegstand en bezetting zie je niet.

Dat een naastgelegen pand ook leeg staat viel me pas op door de reuzensticker op de zijgevel. Het spiegelpaleis dat tegenover het voormalige Thyssencomplex Mini’s in de plint verkoopt is verder ook zo anoniem als maar mogelijk is, evenals het kantoorgebouw daarachter. Alleen de naam op de gevel van het bijna 20 verdiepingen tellende gebouw, licht een tipje van de sluier op. Wat bovenal opvalt is de stilte, je komt niemand op straat tegen.

Dat zal over een jaar anders zijn, dan zullen naar verwachting 1300 mensen het verbouwde complex hebben betrokken. Het project gaat de Living Circle heten. De naam kan tweeërlei worden opgevat. Is het een verwijzing naar de halve circels, waarin het Thyssen Trade Center is opgetrokken, of een verwijzing naar de herbestemming van de locatie? De naam is hoe dan ook toepasselijk.

Tatort is Kult in Duitsland

Tatort is tegenwoordig veel meer dan een krimi, in Duitsland is het hip om op zondagavond naar Tatort te kijken en dat kijken vindt bij voorkeur plaats in een kroeg. Tatort is ook veel meer dan alleen een serie. Het zet de Duitse steden behoorlijk op de kaart. In een aantal steden is de commissaris inmiddels in ruste, in andere steden wordt nog volop op het gespuis gejaagd.

IMG_8026IMG_8027

 

Foto kaartjes: printscreen daserste.de/tatort/

Natuurlijk volg ik de plot als ik naar een crimi kijk, dat kan bijna niet anders, maar een deel van de lol is toch ook wel de stad als decor. Het geeft zo’n heerlijke aha erlebnis zodra je delen van een stad herkent. Daarnaast is het een zeer aangenaam grootstedelijk vermaak om op zondagavond in een Duitse kroeg naar Tatort te kijken.

‘Crimi-steden’ als toeristisch trekpleister? In Oxford weten ze daar wel raad mee. Ze ontvangen er graag ‘inspector Morse’ fans en ook Ystad (Zweden) spaart garen bij het speurwerk van inspecteur Wallander. Vorige week stuitte ik in Duisburg op de Horst Schimanski Gasse. Die naam zal een aantal Nederlanders bekend voorkomen. De afleveringen van Tatort met Duisburg als decor en commissaris Schimanski in de hoofdrol zijn allemaal uitgezonden op de Nederlandse TV. Ik herinner mij vooral zijn tomeloze energie en het rauwstedelijke decor waarbinnen de serie werd opgenomen.

IMG_6226

 

Maar om onder leiding van een gids je te vergapen aan een kroeg waar Schimanski (25 jaar geleden!) graag even stoom afblies? Toch stuitte ik op een groep van zo’n 20 man, die verscholen onder paraplu’s in de stromende regen welwillend naar het verhaal van hun gids stonden te luisteren, terwijl ze de voorgevel van de kroeg zaten te bestuderen. Even naar binnen gaan zat er niet in, het was vroeg en de kroeg was nog dicht.

Dan maar beter de hoek omgaan en de Gasse in je op te nemen. Daar hing zelfs een gebreid straatnaambordje met de liefkozende woorden ‘Schimmi Gasse’. Mooi toch, hoe oud tv-vermaak en hedendaagse brei-rages elkaar ontmoeten.

Duisburg

Dagdromen onder de Tiger & Turtle van Duisburg

Hier wil je eigenlijk alleen maar in het gras liggen en foto’s als kleine kunstwerkjes schieten. Meer niet. Of misschien toch even het staketsel beklimmen. Maar het meeste plezier beleef je hier langs de zijkant. Een betoverende lichtval, je wilt hier niet meer weg. Plaats van handeling, het Angerpark in het zuiden van Duisburg.

Tiger & Turtle Duisburg

De Tiger & Turtle hebben ze het kunstwerk genoemd, wat betreft het Engels woordgebruik wel een beetje bijzonder is, want Duitsland staat er om bekend zoveel mogelijk eigen woorden voor nieuwe zaken in te zetten. Het kunstwerk staat er nog niet lang. Sinds 2011 is de voormalige halde omgetoverd tot een groene hoekige berg en getooid met een prachtige te bestijgen landmark. Daarvoor stond hier de opstal en installaties van de MHD Sudamin, waaronder opslagsilo’s voor zwavelzuur. Geen pretje dus.

Angerpark Duisburg

Nu is het hier vredig. Het Angerpark ligt direct naast een woonwijk. De bewoners lopen zo vanuit hun voortuin de heuvel op. Ze later er hun hond uit, kinderen spelen uitgelaten op de hellingen en wat verdwaalde toeristen beklimmen de krul. Geen ophef, geen grote parkeerplaatsen, geen toeristisch informatiecentrum. Een cadeautje voor de wijk.

De andere werkelijkheid is er ook, op een paar honderd meter zichtbaar, je hoeft maar over je schouder te kijken. Maar die waarheid is vanaf de Turtle goed te verdragen.

Angerpark Duisburg

Tiger & Turtle Duisburg

Tuinstad Margarethenhöhe Essen, dorpsidylle in de grote stad

Als je de rafelige randen en de grootstedelijk chaos van het Ruhrgebied even zat bent en je bent in Essen, kun je altijd onderduiken in de dorpsidylle Margarethenhöhe. Wat zullen ze 100 jaar geleden hun ogen hebben uitgekeken toen tussen de rokende schoorstenen en het hamerende geweld van de staalindustrie in het zuiden van de stad een zoete stedenbouwkundige perfectie werd gebouwd.

IMG_7498

De tuinstad is gesticht door de familie Krupps, of om exacter te zijn, door mevrouw Margarethe Krupps, ter gelegenheid van het huwelijk van haar dochter Bertha. Ik kan me wel wat minder grootsere gebaren bedenken als gelegenheidsgeschenk. Maar de Krupps hadden geld, heel veel geld en dan kun je ook wel iets moois neerzetten. En dat is ze gelukt. De tuinstad wordt als het paradepaardje van de Duitse tuinsteden beschouwd.

Margarethenhöhe Essen

Een bezoekje aan het tuinstadje stond al een paar jaar op mijn verlanglijstje maar het kwam er maar steeds niet van. Vorige week ben ik er geweest. Het is nog heel vroeg in de ochtend als ik uitstap bij Halbe Höhe aan de Holsterhauser Straße. De wijk doemt als een soort vestigingsstadje op. Zodra ik de trappen op en onder de poort door het tuinstadje ben ingelopen verstomt het stadslawaai volledig. Ik treed een volstrekt andere wereld binnen. Pittoreske huizen met houten luiken, gewelfde gevels, pergola’s en erkertjes.

IMG_7503

Alles is even dromerig. Ik struin wat rond, laat de stilte op me inwerken, bewonder de façades. Ik kan mij bijna niet voorstellen werkelijk in het Ruhrgebied te zijn. Totdat ik op een rommelige etalage stuit van een elektronica-onderdelenzaak met daarin een stapeltje lichtschakelaars van de Ruhrpott Derby. En als ik even later in Gasthof zur Margarethenhöhe – de enige pleisterplaats die zo vroeg open is – een kopje koffie drink weet ik het weer zeker, ik ben in het Ruhrgebied: de lounge van het hotel is versierd met gecorrodeerde stalen elementen.

Margarethenhöhe Essen, winkeletalage

Het Luisenviertel in Wuppertal, je wilt er niet meer weg

Je hebt een aantal plekken in steden waar je steeds opnieuw wilt terugkomen. Waar het ritme klopt, positieve energie stroomt en tijd geen rol speelt. Zo’n plek is voor mij het Luisenviertel in Wuppertal.

Luisenviertel streetart

Voor wie de stad niet kent: Wuppertal is een groot bewaard geheim, direct gelegen onder het Ruhrgebied, verstopt tussen de heuvels van het Bergische land, bezield door het stromende water van de Wupper en het immer aanwezige geknars en gezoef van de Schwebebahn. Een groots textiel verleden heeft de stad indrukwekkende fabriekspanden en statige huizen nagelaten. Oude en nieuwe gebouwen buitelen op de hellingen over elkaar heen en hebben zich tot een gesloten front langs de rivier geperst. Jugendstil en art deco, modernisme en gebouwen met een hang naar brutalisme. Het staat er allemaal. Je zou de stad kunnen typeren als warm, zinderend, rafelig en melancholisch. Ik kan er uren rondzwerven, om daarna terug te keren naar het Luisenviertel.

IMG_6511

Wat maakt het Luisenviertel zo leuk? Streetart, kroegjes met een hippe twist, maar dan wel bevolkt door jong en oud zoals Café du Congo. Maar ook de ‘Wandelgarten’ waar omwonenden stadslandbouw als voorbeeldfunctie bedrijven. Of maffe winkeltjes zoals het Lakritzkontor met Lakritsraritäten, café Katzengold waar je op de begane grond fantastische koffie krijgt en waar in de kelder tegenover het damestoilet in een diepe nis, gevangen achter tralies een kikker getooid met een kroontje op het onmogelijke wacht. Waar mensen je op straat met open vizier aankijken en waar een dame van 88 jaar met flonkerende ogen, zacht roze muts en dito sjaal, je aanspreekt en je vertelt over haar leven in Wuppertal en het Luisenviertel.

Luisenviertel

Of zoals de webbeheerder van de site van het Luisenviertel schrijft: ‘Das Luisenviertel ist super. Die, die da sind, wollen nicht gehen. Die, die nicht da sind, wollen da hin. Die die nebenan sind, werben damit. Die, die sich gerne schmücken, schmücken sich gerne mit dem Luisenviertel. Es ist alt, gemütlich, menschlich. Hier ist die Energie und die Gelassenheit der Stadt, gebündelt auf eine Hand voll Straßen. Hier treffen sich alle Generationen in den verschiedensten Kneipen und Cafés, hier jagen Bänker, Designer und Lebenskünstler ihr Mittagessen. Hier steckt der türkische Opa dem deutschen Postboten verschmitzt ein paar Bonbons zu.’

IMG_7662

Verrassingen langs het Rhein Herne Kanaal in Oberhausen

In het Ruhrgebied liggen kleine verrukkingen voor het oprapen. Een paar dagen geleden maakte in een korte wandeling langs het Rhein Herne kanaal in Oberhausen.

Neem nou bijvoorbeeld de locatie van l’italiano im Boothaus. Het restaurant in het voormalige boothuis van de Rudelnverrein Oberhausen ligt ingeklemd tussen het kanaal en de snelweg. Zowel een paar honderd meter naar links als naar rechts gaat een spoorbrug over het kanaal. Als je naar het boothuis kijkt, lijkt het wel alsof de gele snelwegborden op het dak zijn gemonteerd. Fascinerend hoe dit door infrastructuur geteisterde gebied nieuw ondernemerschap aan zich weet te binden. En dat terras aan het water, Oberhausen aan zee.

IMG_6398

Het zijn de kleine details. Elke kruising van weg en water levert een ander perspectief op. Op dit kleine stukje passeer je om de paar honderd meter een onderdoorgang. Door de spleet van de snelweg valt het licht prachtig op het water. Dat valt niet te beschrijven, dat moet je gewoonweg ervaren.

IMG_5465

 

Iets verderop is een loopbrug over het kanaal gemaakt. De brug lijkt op een overspannen spiraalveertje uit een balpen, uitgerekt en alle kanten opspringend.  De railing is inmiddels hoopvol behangen met honderden, zo niet duizend hangslotjes. Het gaat goed met de liefde in Oberhausen.

IMG_6411